Макашев Абдрахман Сағындықұлы, Жамбыл облысы, Шу ауданы, Қонаев а.  Қонаек атындағы орта мектеп.

Сабақтың  тақырыбы:
Сабақтың  мақсаты: Оқушыларға  жиымдар тақырыбы  бойынша  түсінік беру, алған  білімдерін  нығайту,  тиянақтау,  бір  жүйеге келтіре  отырып,  теориялық  білімін  практикада  ұштастыру.
А)  Білімділігі: Оқушылардың массив жайлы жалпы білімін   қалыптастыру.
Ә)  Тәрбиелігі: Оқушыларды  адалдыққа,  дүниетанымдыққа,  жауапкершілікке,  жүйелікке,  ауызбіршілікке  мықты  және  әдептілікке  тәрбиелеу.
Б)  Дамытушылығы: Оқушылардың  пәнге  деген  қызығушылығын  арттыру,  ой-өрісін  дамыту,  өз  бетінше  жұмыс  істей  алу  қабілетін  көтеру,  тапқырлыққа,  ізденімпаздылыққа,  шығармашылыққа  баулу.

Сабақтың міндеті: Оқушыларға  компьютер  алдында  еркін,  өз  бетінше  жұмыс  істеуді  қалыптастыру.
Сабақтың  түрі: дәстүрлі практикалық сабақ
Сабақтың  көрнекілігі: компьютер, интерактивті тақта,есептер жинағы, топтамалық сұрақтар.
Пайдаланатын педагогикалық технология және әдіс-тәсілдер: Ақпараттық  технология, түсіндірмелі-иллюстриативті  көрнекілік  әдіс.

Сабақтың барысы: Оқушыларды сабаққа бағыттап, үй тапсырмасын сұрау.

Қайталау сұрақтары  «Кубикті лақтыру» ойыны түрінде беріледі:

1. Қандай алгоритмдер циклдық деп аталады?
2. Қайталау операторлары нешеу?
3. While опеаторының қызметі қандай?
4. Repeat операторының ерекшелігі…
5. Параметрлі қайталау операторы қалай жазылады?

т.с.с. презентацияда көрсетілген.

Жаңа сабақты түсіндіру: “Жиымдар. Бірөлшемді жиым (массив)”.
Алгоритм құру, программа жазу барысында оған қатысатын кең тараған негізгі обектілердің бірі кестелер. Оның мысалдары:

1. Ауа температурасының кестесі
2. Пифагор көбейту кестесі

Осы типтегі мәліметтер программалау тілдерінде жиыммен сипатталады
Жиым дегеніміз – бұл бір атауға біріктірілген бір типті шамалардың реттелген тізбегі.
Жиымға кіретін айнымалыларды массивтің элементтері дейді. Олардың саны сипаттау бөлімінде анықталады да, программаның орындалу барысында өзгермейді. Олардың реттік номері индекс деп аталады. Жиым элементтерінің типі файлдан басқа кез келген (бүтін, нақты, символдық, жолдық, жиымдық т.б) тип бола алады.

Бірөлшемді жиым
Мысал ретінде көп суырмалары бар шкафты қарастырайық

Шкаф – бұл жиым
Суырма номерлері – индекс
Суырма ішіндегі заттар – жиым элементтері

Паскал тіліндегі жиымдар.
Жиымның негізгі параметрлері мыналар: типі (сандық, символдық, логикалық), өлшемі (бірөлшемді, екіөлшемді …) және көлемі (жиымдағы элементтердің саны).

Бірөлшемді жиымды Паскалда былай жазады:

<atay> : array [1..n] of <элемент типі>

Мұндағы: <atay> - жиым (кесте) атауы,  1 алғашқы элемент нөмірі, n- ақырғы элемент нөмірі, <элемент типі>-integer, real немесе string…болатын элемент типі,   array- (жиым) операторды белгілеуге арналған Паскалдың қызметші сөзі.

Жиым Паскаль тілінің сипаттау бөлімінде былай көрсетіледі:
Мысалы:
var
А: array [1..10] of integer;
С: array [0..6] of сhar;
B:array [5..-5] of real;
Мұндағы : А массив аты, 10 элементі барын[1..10] өлшемін ,

элементтерінің бүтін сандық шама екенін көреміз. Сол сияқты С массивінде 6 элемент бар, олар таңбалар, Ал В массивінде 11 элемент бар, олар нақты сандар

Жиым элементтерін енгізу

BEGIN
for i:=1 to n do
begin
write(i,’элементті енгіз ‘);
readln(А[i]);
end;

Жиым элементтерін экранға шығару

For i:=1 to n do
write (A[i],’’:2);

Сабақты бекіту:
Программаны толықтырыңыз
Мынандай сандар тізбегі берілген: 5, 12, 3, 9, 15

Program massiv;
var: array [1..5] of <типі>;
i:integer;
BEGIN
for i:=1 to 5 do
……
for i:=1 to 5 do
…….
end;

Жиым элементтерінің қосындысын анықтау

Program Sum_mas;
Var i,s: integer;
A : array [1..5] of integer;
begin
For i:=1 to 5 do
readln(A[i]);
s:=0;
For i:=1 to 5 do
s:=s+A[i];
Writeln (‘s=’,s:6);
end.

Бірөлшемді жиым элементтерінің ең үлкенін анықтау

Program  maxsimum;
const n=10;
var a:array [1..n] of integer;
max,i:integer;
begin

Жиым елементтерін енгізу;

max:=a[1];
for i:=2 to n do
if max<a[i] then max:=a[i];
writeln;
write(‘ең үлкен элементі =’,max);
readln;
readln
end.

Жиым элементерін өсу ретімен орналастыру
Қарапайым таңдау тәсілі

program выбор;
var i, j, k, n, m: integer;
a: array [1..n] of integer;
begin   for i:=1 to n do
begin
write (‘Введите a[‘, i,‘]’); readln(a[i]);
end;
for i:=1 to n-1 do
begin m:=a[i]; k:=i;
for j:=i+1 to n do
begin
if a[j]<m then begin m:=a[j]; k:=j;end;
end;
x:=a[i]; a[i]:=m; a[k]:=x;
end;
for i:=1 to n do write (‘a[‘, i,‘]=’, a[i] );
end.

Бұл есептердің пограммасы толық түсіндіруімен презентацияда көрсетілген.

Қайталау сұрақтары:

1. Айнымалы типтер дегеніміз не?
2. Сызықтық кесте дегеніміз?
3. Жиым элеметтеріне қандай амал қолданамыз?
4. т.б.с.с…

Бұл сұрақтар «Ғажайып алаңы» ойын түрінде беріледі.

Қорытынды. Бағалау. Үйге тапсырма.

Сабақтың көрнекілігін көшіріп алыңыз

Ұқсас тақырыптар:

• Паскалдан жиі қолданыстағы тақырыптық есептер (40 есеп+шешуі).
• Pascal-да программалар: 2-лік->10 сан, 10-дық->2 сан, 4 амал, Қазақша жыл.
• Паскаль. «Бақытты билет», Бүтін санды жай көбейтінділерге бөлшектеу, ASCII таблицасын шығару, Фамилияларды сұрыптау, Хоар процедурасы
• Паскаль тест жұмысы
• Информатика пәні бойынша облыстық олимпиада тапсырмалары. (Маңғыстау облысы, 2011-2012 о.ж.)
• 2012-2013 орта мектептерге келген олимпиада есептері, шешулерімен (Ақтөбе облысы бойынша).
• Информатика-9. Символдық мәліметтермен жұмыс тәсілдері (2 сағ).
• 21-22.12.2012. Информатикадан аудандық олимпиада есептері шығаруларымен. 10-11сынып. І-ІІ тур.
• Информатика 2010-2011. Олимпиада есептері шығарылуымен.
• ІІ-тур. Информатикадан 2011-2012 жылғы аудандық олимпиадасы, 2-этап.