Сейтқазиев Жанат, Жабыл облысы, Байқадам ауылы, Байқадам орта мектебі.

Сыныбы:____________ Күні:_____________
Сабақтың тақырыбы: Практикалық жұмыс.
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Оқушыларды бағдарламалық қамсыздандыру командалар жүйесімен таныстыру және оның қолданылуын үйрету.
2. Дамыту: Оқушылардың ой-өрісін бағдарламалық қамсыщдандыру жүйесінің мәнін түсіндіре отырып дамыту.
3. Тәрбиелік: Ұқыпты және тиянақты жұмыс істеуге тәрбиелеу.

Қойылатын талаптар:
- білімі мен біліктілігіне:
- икемділігіне:

Сабақтың типі: жаңа білім беру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі.
Сабақтың әдісі: Түсіндіру және практика.
Қажетті құрал-жабдықтар: компьютер, оқулық, жұмыс дәптері.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Сәлемдесу.
2. Оқушыларды түгелдеу.
3. Оқушы назарын сабаққа аудару.

II. Үй тапсырмасын сұрау:
III. Жаңа сабақ түсіндіру.

Енді жолмен жұмыс істейтін ПАСКАЛЬ тілі функциялары мен процедураларын қарастырайық. Жолдық стандартты функциялар мен процедуралар Паскаль тілінде тљмендегі стандартты функциялар пайдаланылады:
1. СHR(І) - I санына /кодына/ сѕйкес символды береді. Мысалы, СНR(1)=”!”, СНR(250)=’з’, СНR(255)=’ч’ жѕне т.с.с.
2. ОRD(S) - S символының кодын береді. Мысалы, ORD(!)=1, ORD(з)=250, ОRD(ч)=255.
4-мысал. Коды 1-ден 255-ке дейінгі сѕйкес символдарды шығаруға, А-дан 2-ке дейінгі латынның бас ѕріптерінің кодын анықтауға программа қђрайық.

Ргоgгаm ВК2;
Vаr і, n : іnteger;
s : сһаг;
Веgіn
Writeln(‘n-енгіз:’); Readln(x);
Fоr і:=1 tо n do
begin
S:=chr(і);
Write(s)
еnd;
Writeln; Writeln;
For s:=’А’ tо ‘z’ dо
bеgіn
і:=оrd(s);
Write(i, ‘ ‘);
End;
END.

Бұл программа бойынша, егер n-ге 255 мѕн берілсе, онда 1-нен бастап N-ге дейінгі барлық символдар шығады жѕне А-дан Z-ке дейінгі латынның баспа ѕріптерінің кодтары шығады.

3. СОРЏ(S,М,М) - жолының N-1 орындағы символынан бастап М символ бљліп алады. S жолдық айнымалы, N, М -бџтін сандар. Егер жолдың ђзындығынан артық болса, онда нѕтиже бос орын болады.
4. CONCAT(S1,S2,Sn) - жолдарды реті бойынша жалғастырады. Мысалы, CONCAT(‘а’, `b’, ‘с’)=’аbс’.
5. LENGTH(S) - S жолдық айнымалысының мѕніндегі символдар санын береді. Мысалы, LENGTH(‘АВСD’)=4, LENGTH(‘а’_f_М_D’)=7.
6. PОS(S1,S2)-S1 - кіші жолы, S2 - жолының бљлігі болатынын немесе болмайтынын анықтайды. Бђл функциядан шыққан нѕтиже бџтін сан болады да, S1- мѕні S2- мѕніне сѕйкес келетін орынды кљрсететін санға тең болады. Егер нѕтиже нљлге тең болса, онда S1 жолы S2 жолының бљлігі бола алмайды. Мысалы,
РОS(‘аb’, ‘аbсd’)=1, РОS(‘аb’, ‘аrrау’)=0.

Мысал. 100-ге дейінгі символдардан тђратын латын мѕтініндегі дауысты дыбыстардың санын анықтайтын программа қђрайық.

ргоgrаm daustydybystar;
соnst c:=string;
Vаr а:string[100];
і,k,n:іnteger;
begin
Writeln(‘text engiz’);
readln(а); n:=0;
For k:=1 tо length(а) do
If pos(a[k] ,c )>0 then
n:=n+1;
Writeln(‘ dausty dybystar sany : ‘, n);
Writeln
ЕND.

7. UPCASE(СН) - латынның кіші ѕріптерін оған сѕйкес џлкен ѕріпке аударады. Мысалы,
UPCASE(‘а’)=’А’, UPCASE(‘q’)=’Q’ UPCASE(‘b’)=’B’ UPCASE(‘C’)=’C’

Жолдық процедуралар

Процедура деп атау берілген, арнайы амалдарды орындайтын, љзінше тѕуелсіз программаны айтады. Процедура тақырыбынан жѕне оның денесінен тұрады.

Процедураны оның атауы арқылы шақырады.
1. DЕLETE(S,М,N)-S-тің мѕнінің М-ші орнынан бастап N символды алып тастап нѕтижені S-ке жазады.
2. INTERT(S1,S2,N) - S2-нің N позициясынан бастап S1 жолын S2 жолының арасына орналастырады да, нѕтижені S2-ге жазады.
3. STR(І,S) - I санын жолға айналдырады да, S-айнымалысына орналастырады.
4.VAL(S,I,cod) - сандық S жолын бџтін немесе нақты санға аударады да, нѕтижені І-ге жазадыг cod-бџтін типтегі сан. Егер cod=0, онда аударылғаны дџрыс, соd=0 қате, оның мѕні І-ші қате кеткен орынды кљрсететін санға тең.

Енді мысалдар қарастырайық.
Мысал. N натурал саны берілген. N санының жазылуынан 0 мен 5 цифрларын алып тастап, қалған цифрлардың орнын љзгертпей жазатын программа құу қажет. Мысалы, 5090105060 санынан 916 саны алынуы тиіс.

рrоgrат сор;
const n=15;
vаг s:string[n];
і:іnteger; a,k:сhаг;
begin
а:=’0′; k:=’5′;
readln(s);
for і:=1 to n do
if сору(s,і,1)=а then delete(s,і,1);
fоr і:=1 to n do
іf сору(s,i,1)=k then delete(s,і,1);
writeln(s)
end.

Сұрақтар:
1. Бір жолға қанша сивмол жазуға болады?
2. Жолдық айнымалы жѕне тђрақтыларға қандай амалдар қолданылады?
3. Қандай жолдық функциялар бар? Олардың міндеттері қандай?
4. Қандай жолдық процедуралар бар? Олардың міндеттері қандай?

Ұқсас тақырыптар:

• Информатика-9. Символдық мәліметтермен жұмыс тәсілдері (2 сағ).
• Информатика. Паскаль. Шамаларды сипаттау, егізу-шығару, сызықтық программалар.
• Информатика 2010-2011. Олимпиада есептері шығарылуымен.
• Информатика пәні бойынша облыстық олимпиада тапсырмалары. (Маңғыстау облысы, 2011-2012 о.ж.)
• 21-22.12.2012. Информатикадан аудандық олимпиада есептері шығаруларымен. 10-11сынып. І-ІІ тур.
• 2012-2013 орта мектептерге келген олимпиада есептері, шешулерімен (Ақтөбе облысы бойынша).
• Паскалдан жиі қолданыстағы тақырыптық есептер (40 есеп+шешуі).
• Информтаика-9. Таңдау операторы
• 2012-2013 аудандық олимпиада есептері ІІ тур (Ауданов Махсет, Маңғыстау облысы)
• Информатика-9. Екіөлшемді жиымдар.