Валиева Зәуре Сүйінбекқызы - жоғары санатты биология пәнінің мұғалімі. Қазақстан, Жамбыл облысы, Шу қаласы, «Жібек жолы» мектеп-лицейі.

Сабақтың мақсаты:
Тірек – қимыл жүйесінің құрылысы адам қаңқасының маңызы, қызметі туралы алған білімдерін өзектеу.
<Сабақтың міндеті:

• Тірек – қимыл жүйесінің құрылысы мен қызметі туралы жаңа анатомиялық физология түсініктерді қалыптастыру.
• Адамның тік жүруіне және еңбек етуіне байланысты қаңқасында  пайда болған ерекшеліктерін анықтауға үйрету.

Құрал – жабдықтар: оқулықтағы суреттер, кестелер. Адам қаңқасы «Бас сүйегі».
Сабақтың типі: Жаңа білім беру, аралас сабақ.
Сабақтың пән аралық байланысы: физика, химия, МСП, Дш

Сабақтың барысы:
Өтілген тақырыптар бойынша қорыту және жүйелеу.

«Қимыл – қозғалыс – бұл өмір» Вольтар

1. Адам қаңқасына шолу жасау «Адам қаңқасы» сурет бойынша.
2. Адам қаңқасының маңызы, қызметі

Тірек – қимыл жүйесі сызба (ТҚЖ)

ІІІ.     Бас сүйек қаңқасы
Бет сүйек                       ми бас сүйегі

ІҮ. Дене қаңқасы.
А. Омыртқа жотасы (сурет бойынша)
Б. Кеуде қуысы (сурет бойынша)
В. Қол – аяқ белдеулері (сурет бойынша)
Иық және жамбас белдеулері

Ү. Сүйектердің құрлысы мен химиялық құрамы: минералды заттар (Ca. Mg. Na. P,
май  15%,  тұздар  22 % , су 50% )
Сүйектің құрылысы:      деформация (серпінділік күш)

ҮІ. Сүйе ктер әлемі.

Сүйектің тиіптерін  талдау. (сурет бойынша)

ҮІІ. Сүйектердің байланысы

Қозғалмалы, қозғалмайтын, шамалы қозғалмайтын. (сурет бойынша)
Буындар.
Буында -  буын:  беті буын, буын қуысы, қапшығы
Қаңқаның зақымдануы.

А. Морт сынуы (ашық)
Б. Шытынап сынуы (жабық) көрсетілетін алғашқы жәрдем
Сіңірдің созылуы. Буынның шығуы. Көрсетілетін алғашқы жәрдем.

ҮІІІ. Бұлшық ет жүйесі. (сурет арқылы)
400 қаңқа бұлшық еті кіреді.
Бұлшық ет жүйесінің атқаратын қызметі.
Бұлшық ет сыртқы пішініне қарай 3 топқа бөлінеді.

1. Қысқа және жуан бұлшық еттер. Омыртқа жотасының астыңғы терең қабатында жатады.
2. Ұзын және жіңішке бұлшық еттер аяқ пен қолда болады.
3. Жалпақ бұлшық еттер тұлғада кездеседі.

ІХ.  Терминдермен жұмыс

Остеобластар – сүйекті өсіретін жасушалар
Остеокластар – сүйектің өсуі мен қайта құрылуына кедергі келтіретін заттарды сіңіретін көп ядролы құрылымдар
Остеоцистер – бөліну қабілеті жоқ, жетілген жасушалар
Оссеин – нәруыз тектес (жұмсақ, серпімді, ағзалық заттар) сүйекке иілгіштік қассиет береді
Миофибриллалар – (грек. Бұлшық ет. Лат. Талшық)

миозин     актин   (нәруыздар)
Бицепс – екібасты бұлшық ет – шынтақ буынын бүккіш
Трицепс – үшбасты бұлшық ет – шынтақ буынын жазғыш

Сандар сөйлейді: 200, 230, 400, 5, 7, 12, 24, 33-34, 2, 1, 8, 14

Ұлттық әдет – ғұрыптың тірек – қимыл жүйесінің қызметін жаттқтырудағы маңызы.
( қыз қуу, бәйге, ақ сүйек, ат шабыс, алтыбақан, көкпар т.б.)
Спорт ардагерлері, палуандар:Балуан Шолақ, Қажымұқан Мұңайтпас ұлы.
Малдас құрып отыру, намаз оқу, жамбастап отыру, шынтақтап жату, суда жүзу, гимнастика, шаңғы тебу, коньки тебу.
Білімді өзектеу:
Тірек – қимыл жүйесі (ТҚЖ арқылы).

Сабақтың толық нұсқасын көрнекіліктерімен (дауыс, бейне, прз…)  бірге көшіріп алыңыз.

Ұқсас тақырыптар:

• Биология-8. Ас қорытудың маңызы.
• Биология-8. Қанның құрамы мен қасиеттері.
• Биология. Эволюциялық процесті оқыту әдісінің маңызы
• Биология. Ауыз қуысында астың қортылуы.
• Биология. Жылқы шаруашылығы және оның негізгі салалары.
• Биология. Ішекқуыстылар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері.
• Биологиядан мектепішілік олимпиада 2013.
• Биология. Ч. Дарвиннің эволюциялық теориясы.
• Биология-10. Онтогенез-организмдердің жеке дамуы (сж:Кембриж тәсілі)
• Химия-8. Элементтердің валенттіктері бойынша химиялық қосылыстардың формуласын құру.